Opis:
Kostrzyn nad Odrą (łac. Cozsterine, niem. Küstrin; do końca roku 2003 Kostrzyn) – miasto i gmina w północno zachodniej części województwa lubuskiego, w powiecie gorzowskim ziemski. Kostrzyn nad Odrą graniczy z następującymi gminami: od północy miasto graniczy z gminami
Boleszkowice i Dębno leżącymi do powiatu myśliborskiego (województwo zachodniopomorskie),
od wschodu z gminą Witnica (powiat gorzowski ziemski),
od południa z gminami Słońsk (powiat sulęciński) i Górzyca(powiat słubicki),
od zachodu poprzez Odrę graniczy z niemieckim powiatem Markisch-Oderland leżącym w landzie Brandenburgia.
Kostrzyn nad Odrą leży u ujścia Warty do Odry, w zachodniej części Kotliny Gorzowskiej (mezoregion), będącej największą częścią Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej (makroregion). Niewielka część Kostrzyna należy również do Kotliny Freienwaldzkiej, która rozpościera się głównie na lewym brzegu Odry, na terytorium Niemiec. W Polsce należy do tej jednostki wąski pas doliny na prawym brzegu Odry od Kostrzyna do Starego Kostrzynka (g. Cedynia). Północna część gminy zaliczana jest do Pojezierza Południowopomorskiego.
1997 r. została utworzona Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, w której powstało wiele firmo branży: papierniczej, spożywczej, maszynowej, mięsnej, tekstylnej, budowlanej, motoryzacyjnej, tworzyw sztucznych, wyrobów z drewna, włókienniczej, urządzeń elektrycznych, place zabaw oraz recykling. W Kostrzynie znajduje się potężna Twierdza Pruska, aktualnie remontowane są , Bramy Berlińska i Chyżańska oraz Bastion Filip. Na terenie twierdzy znajduje się również Bastion Król, Bastion Brandenburski oraz ruiny kościoła i zamku (wysadzonego w 1969 r. do poziomu piwnic.). Miasto należy do Euroregionu Pro Europa Viadrina.
We wczesnym średniowieczu Kostrzyn należał do Wielkopolski. W 1232 roku książę wielkopolski Władysław Odonic nadał ziemię kostrzyńską templariuszom. W 1249 r. zostaje stolicą kasztelanii kostrzyńskiej. Kostrzyn 1261 r. określany jest mianem miasteczka, w tym też roku miasto przechodzi w ręce Brandenburczyków. Około 1300 przejęcie przez miasto prawa magdeburskiego. W latach 1535-1571 ze względu na dogodne położenie obronne, margrabia Jan Hohenzollern przenosi swoją rezydencję do Kostrzyna, i rozpoczyna przebudowę zamku i budowę potężnej twierdzy. 1536 miasto staje się stolicą Nowej Marchii. W 1631 roku Szwedzi rozbudowują twierdzę o nowe szańce i raweliny. Od 1646 r przez miasto przebiega ważna linia pocztowa z Berlina do Prus Książęcych. W 1730-32 w więzieniu przebywał późniejszy następca tronu Prus Fryderyk II. Częste i dotkliwe powodzie nawiedzające miasto, spowodowały że w 1785 r. rozpoczęcie prac nad uregulowanie biegu Warty i Odry. Następuje budowa kanału Fryderyka Wilhelma, Warta uchodzi do Odry odtąd na północ od twierdzy. W latach 1806-1814 miasto znajdowało się pod okupacją francuską. Po przeniesieniu siedziby władz nowomarchijskich do Frankfurtu w 1815 r. Kostrzyn wchodzi w rejencję frankfurcką. 1816 r. zostaje utworzony powiat kostrzyński w skład, którego weszły Dębno i Boleszkowice. Miasto rozwija się dynamicznie a w szczególności Krótkie Przedmieście. Powstają pierwsze fabryki,linie kolejowe oraz następuje ożywienie w zakresie żeglugi. Aby ułatwić komunikację między oddalonymi częściami miasta w 1903 r. uruchomiono linie tramwaju konnego, a w 1925 r. zastąpiono tramwajem elektrycznym. W roku 1939 liczyło 24 tys. mieszkańców (nie licząc wojska i ich rodzin). Podczas wojny całkowitemu zniszczeniu uległo 95% zabudowy miasta. Na skutek ustaleń poczdamskich, Odra stała się rzeką graniczną między dwoma państwami, podzieliła miasto. Dawne Długie Przedmieście i Kietz zostały poza jego granicami, na terenie radzieckiej strefy okupacyjnej. Konsekwencją zmiany granic Polski stały się przemieszczenia ludności polskiej ze wschodu na zachód, a niemieckiej za Odrę. 1,5 tys. ludności niemieckiej, która po wojnie zamieszkiwała północne krańce miasta, musiała opuścić miasto. Początkowo po drugiej wojnie światowej w 1945 r. miasto znalazło się w okręgu administracyjnym wrocławskim, poprzedniku województwa dolnośląskiego. Decyzją Rady Ministrów z 7 lipca 1945 r. wraz z kilkunastoma powiatami ziem zachodnich Kostrzyn został włączony do województwa poznańskiego. W 1946 r. miasto liczyło 634 osób. Początkowo Kostrzyn był miastem zamkniętym, jedynymi mieszkańcami byli kolejarze i celnicy. Dopiero 1954 r. rozpoczyna się budowa, największej wówczas fabryki papieru i celulozy. Pozwoliło to na ponowne odrodzenie się miasta. Następnym dużym procesem rozwoju miasta, były lata dziewięćdziesiąte, po przemianach gospodarczych w Polsce. W 1992 r. zostaje otwarte przejście graniczne, a w 1994 r. powstaje Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna. Miasto dzisiaj rozwija się dynamicznie i liczy ok. 20 tys. ludności. Od 2004 roku w Kostrzynie nad Odrą organizowany jest Przystanek Woodstock.
Struktura powierzchni [edytuj]
Największą powierzchnię spośród form użytkowania terenu stanowią lasy i grunty leśne, które łącznie zajmują ponad 40% miasta. Jest to mniej niż średnia lesistość powiatu gorzowskiego, która wynosi 44,4 %, ale znacznie więcej od średniej krajowej – 29,9 %. Lasy znajdują się w północnej części miasta. Lasy te stanowią południową część Lasów Nadodrzańskich rozciągających się wzdłuż Odry od Kostrzyna do Gryfina. Ze względu na charakter, jaki posiada gmina – obszar jej stanowi tylko miasto Kostrzyn nad Odrą – stosunkowo niską powierzchnie zajmują użytki rolne (pastwiska, sady, grunty orne). Wśród wód płynących i stojących do najważniejszych elementów należy zaliczyć Odrę oraz Wartę z jej rozlewiskami, znajdującymi się w południowo-wschodniej części miasta. Powierzchnia Kostrzyna nad Odrą wynosi 46,17 km², w tym:
lasy 43,33%
użytki rolne 23,76%
tereny mieszkalne 7,41%
drogi i koleje 5,72%
tereny wód płynących i stojących 5,19%
nieużytki 4,64%
tereny przemysłowe 4,42%
tereny rekreacyjne 1,86%
pozostałe 6,67%
(na podstawie „Strategia rozwoju miasta Kostrzyn nad Odrą”, czerwiec 2006 r.) Miasto stanowi 3,80 % powierzchni powiatu.
Rzeźba terenu [edytuj]
Obszar, na którym leży Kostrzyn wznosi się na rzędnych od 16,5 do 39,6 m n.p.m. i jest to teren dość zróżnicowany hipsometrycznie. Najwyższe wzniesienie znajduje się w północnej części miasta. Teren opada w kierunku Odry i Warty. W okolicach Drzewic rzędne wysokości osiągają ok. 20 m n.p.m. Na obszarze gminy obok wzniesień występują duże obniżenia terenowe w granicach 19,6 - 16,5 m n.p.m. Na północ i północny wschód od Kostrzyna teren wznosi się na wysokość do około 62 m n.p.m., a w okolicach Młynisk nawet do 70,8 m n.p.m. Od południa Kostrzyn otacza obszar Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, która leży na wysokości od 10,6 ni do 14,3 m n.p.m. Teren otaczający Stary Kostrzyn - miejsce lokacji Kostrzyna — wznosi się na wysokość 11-12 m n.p.m. Środkowa część tego obszaru, na której znajduje się rynek wznosi się na 16,2 m n.p.m. Pod względem geomorfologicznym obszar Kostrzyna ma charakter erozyjno-akumulacyjny z rozbudowany¬mi układami stopni terasowych. Z układu morfologiczny tego terenu opracowana przez B. Krygowskiego (Morfologia dorzecza Odry, Instytut Zachodni, Poznań 1948) wynika, że Kostrzyn położony jest na terasach: wysokiej, średniej - „wydmowej" – rzeki Warty, od południa natomiast otacza go terasa zalewowa denna.
Wody powierzchniowe [edytuj]
Sieć hydrograficzna obszaru miasta jest stosunkowo uboga. Wody powierzchniowe skupiają się w jego południowo-wschodniej i południowo-zachodniej części. Są to: rzeka Odra i rzeka Warta ze swym bocznym kanałem. Miasto leży w dorzeczu Odry, która przyjmuje tutaj swój największy prawobrzeżny dopływ - Wartę. Obie rzeki charakteryzuje śnieżno-deszczowy ustrój zasilania. Stąd też niżówki mają miejsce w Kostrzynie nad Odrą w lipcu i sierpniu, a wezbrania i powodzie w marcu (typowo roztopowe). Oprócz tych dwu dużych rzek istnieje regularna sieć rowów melioracyjnych w różnym stanie zachowania - najbardziej gęsta sieć rowów melioracyjnych znajduje się w południowo-wschodniej części miasta. Tam też znajdują się dwie przepompownie osuszające duży teren oddzielony od Warty wałami przeciwpowodziowymi a sięgający aż Świerkocina. Odra to ciek rzeczny I rzędu. Na terenie Kostrzyna płynie ona w obrębie Kotliny Freienwaldzkiej. Dolina Odry łączy się tutaj z doliną Warty. Poniżej ujścia Warty dolina Odry po stronie polskiej jest bardzo wąska. Jej szerokość po stronie niemieckiej w Oderbruch wynosi 15 lub więcej kilometrów. Po stronie polskiej znajduje się na południe od ujścia Warty ciągły wał przeciwpowodziowy. Szerokość obecnego obszaru zalewowego po polskiej stronie waha się od 1 do 3 km. Na całej długości tego odcinka rzeki znajdują się ostrogi i umocnienia brzegowe. Na odcinku tym zachowane są liczne i duże powierzchniowo starorzecza, zarówno łączące się z nurtem rzeki, jak i od niego całkowicie odcięte. Warta jest rzeką nizinną o szeroko rozbudowanej lewobrzeżnej tera¬sie zalewowej z licznymi starorzeczami. Szczególnie dużo starorzeczy jest w okolicach Kostrzyna - między Słońskiem a Kostrzynem. Warta ze swymi dopływami stanowi zlewnię II rzędu i wchodzi w skład zlewni Odry (I rzędu). Zbieg wielu cieków wodnych - Stara Warta, Witna, Postomia, Lisia, które są ciekami IV rzędu - w okolicach Kostrzyna związany jest m.in. z ukształtowaniem powierzchni tego terenu, ściślej: z nachylenie terenu w kierunku doliny Odry. Wody Warty w wyniku wylewów osadzają na okolicznych terenach namuły, przyczyniając się do tworzenia mad i gleb mułowo-torfowych. Wody powierzchniowe w okolicach Korzystna wzbogacone są obszarami moczarowato-bagiennymi położonymi na południe i częściowo na zachód od miasta. Takim rezerwuarem są tereny Parku Narodowego i jego otuliny w postaci Parku Krajobrazowego zlokalizowane w zachodniej części Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Na terenie Kostrzyna nie ma jezior.
Formy ochrony przyrody [edytuj]
Na terenie Kostrzyna, poza obszarami objętymi programem Natura 2000 znajduje się również kilka innych cennych i chronionych prawnie przez „Ustawę o ochronie przyrody z 2004” form ochrony przyrody. Są to:
Park Narodowy Ujście Warty;
Park Krajobrazowy „Ujście Warty;
pomniki przyrody
Natura 2000 Obszar o nazwie „Ujście Warty”, opatrzony kodem PLB080001, obejmuje obszar o powierzchnia 33 017,8 ha, z czego na terenie Kostrzyn znajduje się 827,9 ha (18% powierzchni Kostrzyna nad Odrą). Park Narodowy Ujście Warty jest najmłodszym polskim parkiem narodowym. Został utworzony 1 lipca 2001 roku w wyniku połączenia rezerwatu Słońsk oraz części Parku Krajobrazowego Ujście Warty. Powierzchnia parku wynosi 8038 ha, z czego na terenie samego miasta znajduje się 56,66 ha. Park Krajobrazowy Ujście Warty został utworzony 18 grudnia 1996 roku w celu zachowania walorów przyrodniczo – krajobrazowych, jakim jest bioróżnorodnośc doliny Warty wraz z otaczającymi je krawędziami wysoczyzn. Powierzchnia powyższych terenów chronionej przyrody w obrębie miasta Kostrzyn nad Odrą wynosi 929,06 ha, co stanowi 20,12% powierzchni miasta. Na terenie miasta ustanowiono również 11 pomników przyrody, czyli pojedynczych tworów przyrody. Ważnym miejscem o znaczeniu przyrodniczym są również pozostałości twierdzy Kostrzyn w obrębie, której znajduje się mała ostoja koloni nietoperzy. Wśród ruin starego miasta rozwinęła się roślinność ruderalna tworząc tam mały ekosystem.
Szkolnictwo [edytuj]
Szkoły podstawowe
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Przyjaciół Ziemi ul. Banaszaka 1
Szkoła Podstawowa nr 4 im. Wojsk Ochrony Pogranicza ul. Sienkiewicza 6
Gimnazja
Gimnazjum nr 1 im. Przyjaciół Kostrzynaul. Kościuszki 7
Gimnazjum Nr 2 im. Integracji Europejskiej ul. Mikołaja Reja 32 A
Szkoły średnie
Zespół Szkół im. Marii Skłodowskiej-Curie ul. Piastowska 1
Szkoły wyższe
Wyższa Samorządowa Szkoła Zawodowa ul. Mickiewicza 20
Transport [edytuj]
Kostrzyńskie rondo nocą
Transport kołowy [edytuj]
Przez miasto przebiegają dwie drogi krajowe i jedna droga wojewódzka:
22 - Grzechotki - Gorzów Wielkopolski - Kostrzyn nad Odrą
31 - Słubice - Kostrzyn nad Odrą - Szczecin
132 - Kostrzyn nad Odrą - Gorzów Wielkopolski
oraz droga od granicy miasta (na terenie Niemiec)
1 - Küstrin-Kietz - Berlin - Akwizgran(Aachen)
Transport kolejowy [edytuj]
Choć Kostrzyn posiadał kiedyś aż pięć dworców kolejowych, to obecnie czynny jest tylko jeden, który nosi nazwę Kostrzyn (dawniej Küstrin Neustadt). Ciekawostką jest fakt, że jest to dworzec dwupoziomowy, jeden z dwóch tego rodzaju dworców w Europie, gdzie na górnych peronach zatrzymują się pociągi na linii Berlin - Gorzów Wielkopolski - Krzyż Wielkopolski oraz Stargard Szczeciński - Głazów - Kostrzyn nad Odrą zaś na dolnych pociągi na linii Wrocław - Rzepin - Szczecin (tzw. "Nadodrzanka"). Dawniej zatrzymywały się tu również pociągi z Rudnicy, jednak po odcięciu torów na przełomie wieków linia ta jest nieprzejezdna.
Transport wodny [edytuj]
W Kostrzynie znajduje się duży port rzeczny, obsługujący głównie zakłady znajdujące się w Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej. Niedawno zapadła decyzja, o zakupie statku pasażerskiego z pięcioma innymi gminami (Bytom Odrzański, Krosno Odrzańskie, Nowa Sól i Słubice).
Komunikacja podmiejska [edytuj]
Miasto posiada dobrze rozwiniętą sieć połączeń podmiejskich obsługiwanych przez PKS Gorzów Wielkopolski, PKS Myślibórz, PKS Szczecin i Transhand Słubice. Autobusy docierają do większości wsi i miast w regionie, główne kierunki to: Gorzów Wielkopolski, Słubice, Dębno i Słońsk. Z dworca PKS zlokalizowanego przy dworcu PKP można się też dostać do takich miast jak: Szczecin czy Zielona Góra. W 2005 roku kursowała również linia międzynarodowa z Gorzowa Wielkopolskiego do Berlina, a w 2006 i 2007 r. wakacyjna linia nocna ze Świnoujścia do Lubina. Większość kursów PKS wykonywanych jest tylko w dni robocze; w dni wolne zdecydowanie lepsza jest oferta kolei.
Komunikacja miejska [edytuj]
Historia komunikacji miejskiej w Kostrzynie sięga początków XX wieku, kiedy uruchomiono pierwsze tramwaje konne (1903-1923 r.). W 1925 roku uruchomiono tramwaj elektryczny który jeździł do 31 stycznia 1945 r., zawieszone z powodu zbliżającego się frontu. Istniała również komunikacja autobusowa. Po wojnie komunikacja miejska powróciła dopiero w latach 70. prowadzoną przez PKS a od 1982 r. miasto uruchomiło własną komunikację, którą sprzedała w 1991 r. prywatnemu przedsiębiorcy. Obecnie w mieście kursują autobusy miejskie na głównej trasie z Osiedla Drzewice do ulicy Mickiewicza. Główna linia ma wiele wariantów, co sprawia, że prawie każdy kurs jedzie inną trasą. Autobusy miejskie docierają wybranymi kursami do Osiedla Warniki, Osiedla Leśnego, Osiedla Szumiłowo oraz do Kaleńska. W 2006 roku zawieszono kursowanie autobusów w dni świąteczne, a na linii pojawił się mały mikrobus.
Turystyka [edytuj]
międzynarodowy szlak R1 - Calais (Francja) - (Belgia) – (Holandia) – (Niemcy) - Kostrzyn nad Odrą (Polska) – Królewiec(Kaliningrad) - (Rosja) - (Litwa) – (Łotwa) – (Estonia) - do Sankt Petersburga(Rosja)
Polska część międzynarodowej trasy rowerowej R1 - (długość 675,6 km) rozpoczyna się na przejściu granicznym z Niemcami w Kostrzynie nad Odrą - Ośno Lubuskie - Sulęcin - Lubniewice - Międzyrzecz - Międzychód - Drezdenko - Krzyż - Wieleń - Trzcianka - Piła - Miasteczko Krajeńskie - Białośliwie - Wyrzysk - Mrocza - Bydgoszcz - Janowo - Koronowo - Chełmno - Grudziądz - Kwidzyn - Sztum - Elbląg - Braniewo - Gronowo przy granicy z Rosją.
- szlak „Zielona Odra” - Kostrzyn nad Odrą (osiedle Szumiłowo) - Kaleńsko - Namyślin - Kłosów - Czelin - Gozdowice - Siekierki - Stara Rudnica - Stary Kostrzynek - Osinów Dolny - Cedynia - Lubiechów Dolny - Bielinek - Piasek - Zatoń Dolna - Krajnik Dolny - Ognica - Widuchowa - Marwice - Pniewo - Gryfino - Stare Brynki - Żydowce - Szczecin (osiedle Podjuchy) - Szczecin.
szlak nr1 (długość 97,2 km) Kostrzyn nad Odrą - Dąbroszyn - Krześnica - Kamień Wielki - Mościce - dolina Witny Mosina - Lubiszyn - Ściechów - rezerwat "Bagno Chłopiny" - jezioro Marwice - dolina Kłodawki - Mironice- Kłodawa - Santoczno - rezerwat „Rzeka Przyłężek” - rezerwat „Wilanów” - Strzelce Krajeńskie.
- Warto zobaczyć:
Twierdza Kostrzyn (1537-1568),
Ruiny zamku przebudowanego za czasu panowania Jana Kostrzyńskiego (1513- 1571) margrabiego Brandenburgii, władcy niezależnej wschodniej części Nowej Marchii, z dynastii Hohenzollerni,
XIX- wieczny dwupoziomowy dworzec kolejowy,
Stalag III C - teren obozu przymusowej pracy na os. Drzewice,
Budynek przepompowni na os. Warniki pocz.XX w.,
nieczynna wieża ciśnień 1903 r.,
muzeum przyrodnicze
"Pomnik Lwa" - pomnik poległych w I wojnie światowe,
Park Narodowy Ujście Warty
Centrum Informacji Turystycznej w Bramie Berlinskiej,
W Kostrzynie nad Odrą urodził się Łukasz Fabiański - bramkarz, reprezentant Polski w piłce nożnej oraz Dariusz Dudka reprezentant Wisły Kraków.
W Kostrzynie odbywa się doroczny festiwal muzyki rockowej Przystanek Woodstock. Jedną z ciekawszych tradycji Woodstocku jest kąpiel w błocie, oraz prohibicja alkoholowa (wyjątkiem jest piwo, które sprzedaje się w wiosce piwnej).
Po wejścia Polski do Schengen, uruchomiona została linia autobusowa Kostrzyn (PL) - Seelow (D).
